Od daty zawarcia małżeństwa, z mocy ustawy, obowiązuje między małżonkami wspólność majątkowa (ustawowa). Może się jednak zdarzyć, że w trakcie trwania małżeństwa, pojawią się różnego rodzaju okoliczności, które spowodują, że małżonkowie podejmą decyzję o ustanowieniu rozdzielności majątkowej bez rozwodu – umową małżeńską (tzw. intercyzą) bądź w postępowaniu sądowym .
INTERCYZA – jest to umowa małżeńska, na mocy której małżonkowie mogą rozszerzyć, ograniczyć bądź wyłączyć majątkową wspólność ustawową (która powstaje z mocy prawa w chwili zawierania związku małżeńskiego). Intercyza może być spisana zarówno przed zawarciem związku małżeńskiego, jak i w trakcie jego trwania. Osobami uprawnionymi do zawarcia intercyzy są małżonkowie bądź przyszli małżonkowie, którzy posiadają pełną zdolność do czynności prawnych i nie są ubezwłasnowolnieni. Należy pamiętać o tym, że do spisania intercyzy konieczne jest zachowanie formy aktu notarialnego. Umowa małżeństwa jest dopuszczalna tylko w sytuacji, gdy oboje małżonkowie wyrażą zgodę. W celu zawarcia umowy małżeńskiej, oboje małżonkowie (lub przyszli małżonkowie) muszą osobiście stawić się przed notariuszem, a także przedstawić swoje dowody osobiste, skrócony aktu małżeństwa (jeżeli są już małżeństwem) i oraz dokonać uiszczenia stosownych opłat.
Kto może dokonać rozdzielności majątkowej między małżonkami?
Zgodnie z uregulowaniami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, rozdzielność majątkowa może zostać dokonana na dwa sposoby – przez samych małżonków przed notariuszem w umowie małżeńskiej bądź przez Sąd w postępowaniu sądowym.
Rozdzielność majątkowa – jako umowa małżeńska
W sytuacji w której oboje małżonkowie dobrowolnie zdecydują się na rozdzielność, w celu dokonania rozdzielności majątkowej powinni udać się do notariusza, który sporządzi umowę o ustanowienie między małżonkami rozdzielności (tzw. intercyzę).
Zgodnie z kodeksem rodzinnym i opiekuńczym taka umowa musi być zawarta w formie aktu notarialnego i to pod rygorem nieważności. Należy zwrócić uwagę na to, że aby wprowadzić ten ustrój majątkowy przed notariuszem, wymagana jest zgoda obojga małżonków.
Kiedy można dokonać ustanowienia rozdzielności majątkowej przed sądem?
Zdarzają się również tego typu sytuacje, gdy jeden z małżonków nie chce rozdzielności. Wówczas umowa (intercyza) u notariusza nie może zostać zawarta. Przy braku zgody jednego z małżonków na rozdzielność, ustanowienie jest możliwe jedynie na drodze sądowej
Przesłanki do ustanowienia rozdzielności w postępowaniu sądowym
O możliwości ustanowienia rozdzielności majątkowej między małżonkami na drodze sądowej decydują określone przesłanki. Chodzi tu o tego rodzaju sytuacje, w które zagrażają interesowi któregokolwiek z małżonków bądź też gdy dalsze utrzymanie wspólności majątkowej między małżonkami nie służy dobru obojga małżonków lub jednego z nich, a nawet prowadzi do sytuacji sprzecznej z zasadami prawa rodzinnego. Do tego rodzaju sytuacji zalicza się m.in. sytuacje:
a) gdy jeden z małżonków trwoni majątek wspólny;
b) gdy jeden z małżonków generuje nadmierne koszty nieuzasadnione potrzebami rodzinnymi;
c) gdy jeden z małżonków prowadzi działalność gospodarczą i zaciąga wysokie zobowiązania;
d) gdy jeden z małżonków zaciągnie wysokie zobowiązania (niezwiązane z jego działalnością gospodarczą);
e) gdy zachodzi istotne ryzyko odpowiedzialności z tytułu wykonywania wolnego zawodu (np. w przypadku lekarzy zatrudnionych na kontraktach cywilnoprawnych);
f) gdy jeden z małżonków jest członkiem zarządu spółki (np. spółki z o.o.) i w niektórych wypadkach może odpowiadać prywatnym majątkiem za zobowiązania spółki;
g) gdy zachodzą inne tzw. „ważne powody”.
Co znaczą tzw. „ważne powody”?
Ta problematyka jest uregulowana w art. 52 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Zgodnie z ww. przepisem, z ważnych powodów, każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej. Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie precyzuje, co to są ważne powody – w tym zakresie należy więc odwołać się do orzecznictwa – tzw. „ważne powody” w świetle orzecznictwa Sądu Najwyższego to m.in. sytuacje, w których utrzymywanie wspólności majątkowej przestaje służyć dobru jednego z małżonków, obojga małżonków, czy też dobru rodziny. Przesłankami do ustanowienia rozdzielności majątkowej może być m.in. faktyczna separacja małżonków, która uniemożliwia im zarząd majątkiem wspólnym, skłonności do hazardu, alkoholizm, a także narkomania jednego z małżonków.
Wszczęcie postępowania sądowego o ustanowienie rozdzielności majątkowej (bez rozwodu).
Postępowanie w sprawie o ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej wszczynane jest na skutek pozwu wniesionego przez jednego z małżonków, z ważnych powodów i wobec braku zgody na taki ustrój przez drugą stronę. Niemniej jednak, nie oznacza to, że drugi z małżonków nie może wyrazić zgody później – w toku postępowania sądowego. W takim przypadku (drugi małżonek później wyrazi zgodę w toku postępowania) nastąpi tzw. uznanie powództwa, a postępowanie przed sądem zostanie zakończone.
Natomiast w sytuacji, gdy drugi z małżonków nie wyrazi zgody (ani przed ani po wytoczeniu powództwa) na ustanowienie rozdzielności majątkowej, wtedy w celu ustalenia czy zachodzą przesłanki wynikające z ustawy – kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, konieczne do ustanowienia rozdzielności majątkowej między stronami postępowania, sąd przeprowadzi postępowanie dowodowe.
Rozdzielność majątkowa ustanowiona przez sąd z datą wsteczną
W wyjątkowych wypadkach, na żądanie jednego małżonka bądź obojga małżonków, Sąd może orzec rozdzielność majątkową z datą wsteczną. W toku postępowania sąd każdorazowo bada czy wydaniem takiego orzeczenia (z datą wsteczną) nie zostaliby pokrzywdzeni ewentualni wierzyciele małżonków. W takich wypadkach, w przebiegu postępowania, udział bierze również prokurator (na równi z małżonkami), któremu sąd doręcza odpis pozwu oraz wszelkie pisma w sprawie.
Niestety kodeks rodzinny i opiekuńczy nie zawiera katalogu tzw. „wyjątkowych wypadków” w których możliwa jest rozdzielność z datą wsteczną. W tej kwestii należy posiłkować się orzecznictwem. Zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej między małżonkami, którzy pozostawali we wspólności ustawowej lub umownej, z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa jest dopuszczalne w zasadzie tylko wtedy, gdy z powodu separacji faktycznej (życia w rozłączeniu) niemożliwe było już w tym dniu ich współdziałanie w zarządzie majątkiem wspólnym (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2008 r., II CSK 371/08).
Z żądaniem ustanowienia rozdzielności z data wsteczną może wystąpić każdy z małżonków, a w treści żądania może wskazać konkretną datę przed wytoczeniem powództwa, od której żąda ustanowienia rozdzielności. W wyroku ustanawiającym rozdzielność sąd oznaczy datę od której, zgodnie z ustaleniami sądu istnieje przesłanka do ustanowienia rozdzielności z datą wsteczną.
Ustanowienie rozdzielności majątkowej nie może godzić w interesy wierzycieli
Trzeba pamiętać, że ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej nie może godzić w interesy wierzycieli. Dlatego częstą praktyką przyjęta przez sądy jest to, że gdy małżonkowie wnoszą do sądu pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej, sąd w każdym wypadku bada czy ważne powody uzasadniające ustanowienie przymusowej rozdzielności rzeczywiście istnieją i czy pozew nie został wniesiony tylko po to, by uniknąć egzekucji długów.
Właściwy Sąd
Pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej należy złożyć do Sądu Rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania pozywanego małżonka.
Ile to kosztuje
W sprawach o ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej opłata sądowa od pozwu jest stała i wynosi 200 zł.
//
Niniejszy artykuł jest przedmiotem praw autorskich. Nie kopiuj go bez zgody autora.
//
Jeżeli masz dalsze pytania czy wątpliwości w tej kwestii,
