Obniżenie alimentów – kiedy można się o nie starać?

rozwód bez orzekania o winie a podział majątku

TEST1

Obniżenie alimentów

Wysokość alimentów ustanowiona w wyroku rozwodowym albo ugodzie (sądowej lub pozasądowej) nie jest ustalona raz na zawsze. Art. 138 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego dopuszcza możliwość ubiegania się o zmianę treści obowiązku alimentacyjnego w razie zmiany stosunków, co najczęściej przekłada się na podniesienie kwoty alimentów lub jej obniżenie. W niniejszym artykule przedstawimy przesłanki obniżenia alimentów. Dotyczą one przede wszystkim alimentów zasądzonych na rzecz dzieci, lecz można je odpowiednio stosować dla alimentów na rzecz innych bliskich, w szczególności byłego małżonka.

Co oznacza zmiana stosunków

Przy ustalaniu wysokości alimentów, sąd bierze pod uwagę usprawiedliwione potrzeby uprawnionego oraz zarobkowe i majątkowe możliwości zobowiązanego. Te same kryteria będą rozpatrywane przy ocenianiu zasadności powództwa o ich obniżenie i to ich dotyczy wskazana w art. 138 kodeksu rodzinnego zmiana stosunków. Przyjmuje się, że zmiana ta musi być istotna oraz trwała. Sąd każdorazowo będzie oceniał, czy zmianę można uznać za istotną, biorąc pod uwagę przede wszystkim pierwotną wysokość alimentów.

Przejściowe problemy zobowiązanego do alimentacji lub krótkotrwałe zmniejszenie potrzeb dziecka mogą nie być wystarczające dla uznania zmiany za trwałą. Biorąc pod uwagę czas oczekiwania na rozpatrzenie sprawy, może się okazać, że przed wydaniem wyroku sytuacja zobowiązanego rodzica poprawi się, przez co sąd oddali powództwo w całości.

Kodeks rodzinny nie zawiera ograniczeń, po jakim czasie od uprawomocnienia pierwotnego wyroku lub zawarcia ugody można ubiegać się o obniżenie alimentów. Wyobraźmy sobie, że sytuacja majątkowa zobowiązanego zmieni się drastycznie natychmiast po wydaniu wyroku. Jeśli zmiana ta będzie znacząca i trwała, nic nie stoi na przeszkodzie, by wnieść pozew w stosunkowo krótkim czasie.

Utrata pracy, obniżenie zarobków

Zmiana w zakresie możliwości zarobkowych zobowiązanego do alimentacji musi być niezawiniona i wynikać z przyczyn od niego niezależnych, ponieważ tak jak przy ustalaniu pierwotnej wysokości alimentów, sąd bierze pod uwagę potencjalne możliwości zarobkowe rodziców. Dlatego też zmiana pracy, zmniejszenie wymiaru czasu pracy związane ze znacznym obniżeniem pensji, niespowodowane ważnymi powodami, mogą nie zostać uwzględnione, ponieważ możliwości zarobkowe zobowiązanego pozostaną na poprzednim poziomie. Inaczej będzie w przypadku, gdy obniżenie zarobków wyniknie z niemożności znalezienia pracy z pensją w podobnej wysokości, w wykonywanym uprzednio zawodzie, gdy z przyczyn np. zdrowotnych zobowiązany nie będzie mógł wykonywać dotychczasowej pracy.
Na wpływ wysokości alimentów mają także majątkowe możliwości zobowiązanego (dotyczące posiadanego majątku, w tym nieruchomości, ruchomości, wierzytelności). Dlatego też zmniejszenie majątku musi być uzasadnione, by móc powoływać się na nie przy staraniu o obniżenie alimentów. W szczególności wątpliwości sądu może wzbudzić dokonywanie darowizn lub spłacanie zobowiązań, które nie były zgłaszane przy ustalaniu pierwotnej wysokości świadczeń.

obniżenie alimentówZwiększenie potrzeb zobowiązanego

Inną przesłanką mającą wpływ na wysokość alimentów znajdującą się po stronie zobowiązanego, są jego potrzeby i konieczne wydatki. Zwiększenie wydatków związanych np. z chorobą uzasadnia obniżenie alimentów. Jednakże także w tym zakresie brane będą pod uwagę rzeczywiste i niezbędne wydatki. Koszty związane np. z remontem mieszkania, kupnem samochodu nie będą uznane za uzasadnione potrzeby.

Na zakres obowiązku alimentacyjnego może wpływać także założenie nowej rodziny, a w szczególności urodzenie kolejnego dziecka. Na ten temat wypowiadał się Sąd Najwyższy, który stwierdził, że „Sam fakt urodzenia się kolejnego dziecka nie pociąga za sobą automatycznie ustania obowiązku alimentacyjnego w stosunku do pozostałych dzieci. Może on ewentualnie wpłynąć na rozmiar istniejącego obowiązku (wysokość rat alimentacyjnych).”

Jako że każde dziecko jest uprawnione do opieki ze strony rodziców, którzy powinni ponosić ciężary ich wychowania, wysokość alimentów może zostać odpowiednio zmniejszona, by uwzględnić wydatki na nowonarodzone dziecko. Podobnie będzie w przypadku konieczności utrzymywania nowego partnera/małżonka oraz jego dzieci (w szczególności jeśli zostaną przysposobione).

W tym miejscu trzeba jednak wskazać, że jeśli obniżeniu możliwości zarobkowych rodzica towarzyszy zwiększenie potrzeb dziecka (związane z wiekiem, chorobą, edukacją), sąd może pozostawić alimenty na dotychczasowym poziomie, mimo że rodzic będzie wskazywał na trudności w ich płaceniu w pierwotnej wysokości.

Zmniejszenie potrzeb dziecka

Mimo że powszechnie przyjmuje się, że wraz z wiekiem rosną niezbędne wydatki na dziecko, można wyróżnić szereg sytuacji, w których potrzeby dziecka zmaleją, w związku z czym zasadne będzie ubieganie się o zmniejszenie alimentów. W szczególności może to być zakończenie leczenia (np. ortodontycznego, ortopedycznego czy związanego z alergią), przez co nie będzie konieczności ponoszenia wydatków na lekarstwa czy wizyty lekarskie. Także rozpoczynanie kolejnych etapów edukacji nie musi wiązać się ze wzrostem kosztów.

Jeśli dziecko rozpoczyna lub kontynuuje naukę w szkole publicznej, a wcześniej uczęszczało do prywatnej placówki, miesięczne wydatki przeznaczane na ten cel znacząco spadną. Ponadto jeśli dzieckiem zajmuje się opiekunka, to po osiągnięciu przez dziecko pewnego wieku jej dalsze zatrudnianie nie będzie konieczne. Należy jednak mieć na uwadze, że jednocześnie mogą wzrastać wydatki na dziecko w innym zakresie – ubrań, zajęć dodatkowych, korepetycji, przez co sąd może nie znaleźć podstaw do obniżenia alimentów.

Możliwości zarobkowe dziecka

W pierwszej kolejności trzeba podkreślić, że samo osiągnięcie przez dziecko pełnoletności nie jest powodem, dla którego można ubiegać się o zmniejszenie alimentów czy wręcz wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego. Takim powodem może nie być także ukończenie szkoły średniej. Sąd będzie badał, czy dziecko jest w stanie samodzielnie się utrzymać w całości lub w pewnym zakresie. Jeśli więc dziecko zakończyło edukację, posiada zawód, jego możliwości zarobkowe zwiększają się (nawet jeśli nie pracuje, to ma możliwość podjęcia pracy), przez co obowiązek alimentacyjny może być zmniejszony.

Sytuacja ta w szczególności dotyczy rodziców, których dzieci ukończyły szkoły zawodowe lub technika. Jednak sądy zaczynają dostrzegać, że także po ukończeniu liceum i rozpoczęciu studiów dziennych, dzieci mają możliwość podjęcia pracy choćby w niepełnym wymiarze godzin albo „dorabiania”, np. przez udzielanie korepetycji, dzięki czemu ich dochody się zwiększają. Sądy biorą pod uwagę także to, w jakim stopniu dzieci po osiągnięciu pełnoletności starają się uzyskać samodzielność finansową – zmienianie szkół czy kierunków studiów, niezaliczenie roku, porzucanie nauki lub niepodejmowanie pracy mimo niewielkiej liczby zajęć na uczelni będą argumentami za obniżeniem, a nawet wygaśnięciem obowiązku alimentacyjnego.

Zmiana wykonywania obowiązków rodzicielskich

Rodzic, który nie jest zobowiązany do płacenia alimentów (najczęściej rodzic, u którego dziecko ma ustalone miejsce zamieszkania), realizuje swój obowiązek poprzez osobiste starania o wychowanie. Jednakże możemy wyobrazić sobie sytuację, w której z woli rodziców albo dziecka, dziecko przeprowadza się do rodzica, który do tej pory płacił alimenty. W takim wypadku warto ubiegać się o obniżenie alimentów (lub nawet ich całkowite zniesienie).
Zaprzestanie płacenia alimentów w dotychczasowej wysokości bez porozumienia z drugim rodzicem może skutkować wszczęciem egzekucji komorniczej (mimo że rodzic przejmuje na siebie koszty i wysiłek związane z codzienną opieką nad dzieckiem).
Warto podkreślić, że na wysokość alimentów nie wpływa świadczenie wychowawcze, tzw. 500+. Oznacza to, że rodzic zobowiązany nie może powoływać się na wzrost dochodów drugiego rodzica ze względu na otrzymanie tego świadczenia np. w związku z urodzeniem kolejnego dziecka.
Kancelaria NMB zajmuje się prowadzeniem spraw zarówno o obniżenie, jak i podwyższenie wysokości alimentów. Oczywiście Kancelaria prowadzi także sprawy rozwodowe, o podział majątku i inne sprawy rodzinne.